Εμβρυολόγος Γενετίστρια |Εξωσωματική γονιμοποίηση
Τηλ: +30 210 6859000

ΕΞΩΣΩΜΑΤΙΚΗ ΓΟΝΙΜΟΠΟΙΗΣΗ – Ελπίδες για ένα στα έξι ζευγάρια

Facebooktwitterpinterestlinkedinmail

Τα περισσότερα προβλήματα υπογονιμότητας μπορούν να αντιμετωπιστούν χάρη στην εξέλιξη της επιστήμης και της τεχνολογίας.

Εχουν περάσει ήδη 20 χρόνια από τότε που η εξωσωματική γονιμοποίηση εισήλθε ως “μοναδική λύση” στη ζωή των ζευγαριών με προβλήματα υπογεννητικότητας. Στα χρόνια που μεσολάβησαν από τότε μέχρι σήμερα η μέθοδος δεν αμφισβητήθηκε. Αντίθετα ενισχύθηκε. Και τούτο γιατί η επιστήμη κάθε μέρα που περνάει καλείται να δώσει να απαντήσεις σε όλο και πιο δύσκολα και περίπλοκα προβλήματα.

Να αντιμετωπίσει τους άνδρες που δεν έχουν καθόλου σπερματοζωάρια. Να δώσει τη χαρά της μητρότητας σε γυναίκες που έχασαν τις ωοθήκες τους είτε από καρκίνο είτε από χημειοθεραπεία. Να συμβάλει στην αποκατάσταση ασθενών με συγγενείς ανωμαλίες των γεννητικών οργάνων. Και να μεριμνήσει για ζευγάρια που επιθυμούν να τεκνοποιήσουν σε μεγαλύτερες (από τα συνηθισμένα) ηλικίες.

Σύμφωνα με διεθνή στατιστικά στοιχεία, στην εποχή μας, ένα σημαντικό ποσοστό ζευγαριών (ένα στα έξι) αντιμετωπίζει προβλήματα υπογονιμότητας που μπορεί να οφείλονται:

  1. Σε ορμονικές διαταραχές, που συνήθως ενοχοποιούνται για την κακή ποιότητα των σπερματοζωαρίων και των ωαρίων.
  2. Σε μολύνσεις ή φλεγμονές των γεννητικών οργάνων.
  3. Σε συγγενείς ανωμαλίες των γεννητικών οργάνων ή σε επίκτητες βλάβες.
  4. Σε διάφορα άλλα αίτια, όπως: ενδομητρίωση, φαρμακευτικές αγωγές, αλκοολισμός, ναρκωτικά, αλλά και ακτινοβολίες, ραδιοθεραπείες (σε περιπτώσεις νεοπλασιών).

Εσχάτως όμως, οι έρευνες σε παγκόσμιο επίπεδο ανέδειξαν και άλλο ένα αίτιο. Πρόκειται για την πτώση των χαρακτηριστικών του σπέρματος που διαπιστώνεται στις περισσότερες χώρες του πλανήτη.

Όπως υποστηρίζει η Ελένη Κοντογιάννη, εμβρυολόγος – γενετίστρια, “οι στατιστικές μελέτες που έγιναν έδειξαν ότι τουλάχιστον δύο παράμετροι του σπέρματος , ο αριθμός και η κινητικότητα των σπερματοζωαρίων έχουν μειωθεί κατά 50% από το 1940.

Μάλιστα, στη Γαλλία, οι ερευνητές ανακοίνωσαν ότι ο ρυθμός πτώσεως των σπερματοζωαρίων αγγίζει το 2% περίπου. Πτωτικές τάσεις στο σπέρμα ανακοινώθηκαν και για το 40% του ελληνικού ανδρικού πληθυσμού”.
Όμως παρά το γεγονός ότι τα μηνύματα που αφορούν τη γονιμότητα του ανθρώπου είναι ανησυχητικά, χάρη στις προσπάθειες της επιστήμης και της τεχνολογίας, σήμερα μπορούν να επιλυθούν σε μεγάλο βαθμό.
Οι σύγχρονες μέθοδοι της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής και ιδιαίτερα οι εξελιγμένες τεχνικές της μικροχειρουργικής του ωαρίου (μικρογονιμοποίησης), μπορούν να δώσουν κυήσεις ακόμη και στις πιο σοβαρές περιπτώσεις ολιγοσπερμίας.

Στα είκοσι χρόνια που εφαρμόζεται η μέθοδος της εξωσωματικής γονιμοποίησης, χιλιάδες ζευγάρια σε όλο τον κόσμο που είχαν πρόβλημα γονιμότητας κατάφεραν να τεκνοποιήσουν.

Διάγνωση από πριν

Επειδή τα ζευγάρια που σχεδιάζουν μια οικογένεια σήμερα έχουν υψηλές απαιτήσεις σε θέματα υγείας, επιμένουν πολύ στον προγεννητικό έλεγχο. Μια εναλλακτική λύση στην προγεννητική διάγνωση είναι και η διάγνωση των παθολογικών γονιδίων του εμβρύου, πριν ακόμη αρχίσει η εγκυμοσύνη. Έτσι μπορούν να μεταφερθούν στη μήτρα μονάχα εκείνα τα έμβρυα που είναι φυσιολογικά και η εγκυμοσύνη να αρχίσει χωρίς την ανησυχία για πιθανή διακοπή της από μία βεβαρημένη διάγνωση.Η τεχνική αυτή απαιτεί ασφαλείς μεθόδους για τη βιοψία ενός ή περισσοτέρων κυττάρων από το έμβρυο και πολύ ακριβείς και ευαίσθητες διαγνωστικές τεχνικές που θα επιτρέψουν την ανάλυση στο στάδιο του κυττάρου. Οι διαγνωστικές αυτές τεχνικές συμπεριλαμβάνουν: ανάλυση χρωμοσωμάτων, βιοχημικά τεστ, υβριδισμό in-situ και μοριακή ανάλυση DNA.

Κάθε μέρα και νέες μέθοδοι

“Η παραδοσιακή εξωσωματική (λήψη ωαρίων, γονιμοποίηση και εμβρυομεταφορά) “, λέει η εμβρυολόγος – γενετίστρια Ελένη Κοντογιάννη, “έχει εφαρμοστεί με επιτυχία σε ζευγάρια με συγκεκριμένα προβλήματα υπογεννητικότητας, όσο και σε περιπτώσεις ανεξήγητης στειρότητας. Πάντως, η μέθοδος αυτή, ενώ συντελεί σημαντικά στην αντιμετώπιση της γυναικείας στειρότητας, δεν μπορεί να αντιμετωπίσει τη σοβαρή ανδρική στειρότητα”.

Πρίν από 7 χρόνια επετεύχθη η μικρογονιμοποίηση (ή μικροχειρουργική ωαρίου).
“Η τεχνική αυτή”, εξηγεί η κ. Κοντογιάννη, γνωστή και ως ενδοκυτταροπλαστική έγχυση του σπερματοζωαρίου (ICSI), κατάλληλη για σοβαρές περιπτώσεις ανδρικής στειρότητας -εξαιρετικά ελαττωμένη κινητικότητα ή αριθμός των σπερματοζωαρίων – περιελάμβανε την εισαγωγή ενός σπερματοζωαρίων απευθείας στο κυτταρόπλασμα του ωαρίου. Σήμερα, αυτή η μέθοδος χρησιμοποιείται με μεγάλη επιτυχία και έχουν σημειωθεί εγκυμοσύνες ακόμη και σε περιπτώσεις που λίγα μόνο σπερματοζωάρια είχαν βρεθεί στο σπερματικό υγρό”.

Με σπερματίδες

Ύστερα από αυτήν τη μέθοδο ήρθε η γονιμοποίηση με σπερματίδες (πρόδρομα κύτταρα που πρόκειται να εξελιχθούν σε σπερματοζωάρια). “Μέχρι πρόσφατα”, υποστηρίζει η κ. Κοντογιάννη, “ασθενείς με μη-αποφρακτική αζωσπερμία ήταν αδύνατο να θεραπευτούν. Η πρώτη αναφορά σε γονιμοποίηση ωαρίου από σπερματίδα στον άνθρωπο έγινε από τον Vanderwalden και τους συνεργάτες του το 1995. Έπειτα από σύντομο χρονικό διάστημα, ανακοινώθηκαν και οι πρώτες εγκυμοσύνες. Μέχρι τη στιγμή που γράφεται αυτό το κείμενο έχουν ανακοινωθεί οι γεννήσεις αρκετών παιδιών. Όμως επειδή η συγκεκριμένη μέθοδος βρίσκεται σε πρώιμο στάδιο, καθώς δεν υπάρχουν αρκετά ερευνητικά δεδομένα, δεν θεωρείται ακόμη αρκετά ασφαλής για τον άνθρωπο”.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η γονιμοποίηση με σπερματίδες δεν επιτρέπεται να εφαρμοστεί σε μερικές ευρωπαϊκές χώρες.

Κατάψυξη ιστού

Μία άλλη καινοτόμος μέθοδος που εφαρμόζονται με αρκετά μεγάλη επιτυχία στον τομέα της εξωσωματικής γονιμοποίησης είναι η “κατάψυξη και μεταμόσχευση ωοθηκικού και ορχικού ιστού”, μας εξηγεί η κ. Κοντογιάννη.
Η μέθοδος αυτή αφορά άνδρες που δεν έχουν καθόλου σπερματοζωάρια, γυναίκες που για κάποιους λόγους έχουν χάσεις τις ωοθήκες τους (καρκίνος ή χημειοθεραπεία), άνδρες που έχουν υποστεί ακτινοβολίες και χημειοθεραπείες, καθώς και άτομα και των δύο φύλων που επιθυμούν να τεκνοποιήσουν σε ώριμες ηλικίες.
Πρόκειται για μια μέθοδο που απέχει πού από την απλή κατάψυξη σπερματοζωαρίων και ωαρίων που γνωρίζαμε μέχρι σήμερα (η κατάψυξη ωαρίων δεν είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική, όπως έχει αποδειχθεί, ενώ αντίθετα αυτή των σπερματοζωαρίων αποδίδει θαυμάσια).

Για τους άνδρες

Όσον αφορά τους άνδρες, γίνεται βιοψία από τον όρχι (λήψη ορχικού ιστού) προκειμένου να απομονωθούν σπερματοζωάρια και να χρησιμοποιηθούν αργότερα για γονιμοποίηση. Η μέθοδος αυτή έχει μεγάλη επιτυχία (30-35%) με ώριμα σπερματοζωάρια. Μπορεί να εφαρμοσθεί στις περιπτώσεις που “η εμφάνιση του καρκίνου έγινε μετά την εφηβεία”, εξηγεί η κ. Κοντογιάννη.

“Αν όμως ο άντρας εμφανίσει καρκίνο σε νεαρή ηλικία (πριν δώσει δηλαδή σπέρμα), σήμερα έχει ελπίδες να τεκνοποιήσει με μια νέα μέθοδο που δοκιμάζεται για πρώτη φορά τώρα (βρίσκεται σε πειραματικό στάδιο), αυτή της μεταμόσχευσης ορχικού ιστού. Δηλαδή, αφαιρείται ένα κομμάτι από τον όρχι, καταψύχεται και στη συνέχεια, όταν ολοκληρωθεί η θεραπεία, μεταμοσχεύεται.”

Η μέθοδος αυτή βρίσκεται στο στάδιο της έρευνας από τον dr Peter Schlegel στο Cornel Medical Center Hospital της Νέας Υόρκης. Ακόμη δεν έχει εφαρμοστεί σε άνθρωπο. Βρίσκεται όμως σε πειραματικό στάδιο με πολύ καλές προοπτικές. Μέχρι το τέλος του 2000, οι επιστήμονες περιμένουν κάποια σαφή αποτελέσματα.

Αντίθετα, τα πράγματα έχουν προχωρήσει περισσότερο με τις γυναίκες που έχουν προβλήματα υγείας τα οποία πρόκειται να αντιμετωπιστούν με χημειοθεραπεία. Στις περιπτώσεις αυτές, αφαιρείται ένα κομμάτι της ωοθήκης ή και ολόκληρη ωοθήκη πριν γίνει η χημειοθεραπεία καταψύχεται με κατάλληλους τρόπους και όταν ολοκληρωθεί η θεραπεία, γίνεται μεταμόσχευση του ωοθηκικού ιστού στην ίδια γυναίκα.

Η μέθοδος αυτή εφαρμόστηκε πριν από λίγους μήνες στο Cornel Medical Center Hospital της Νέας Υόρκης σε γυναίκα 34 ετών. Μετά από μεταμόσχευση ωοθήκης – όπως ανακοίνωσε ο θεράπων ιατρός κ. Oktay. έχει ξαναγυρίσει ο κύκλος της και ο δρόμος για την τεκνοποίηση έχει ανοίξει. Όπως υποστηρίζουν οι γιατροί, η μέθοδος αυτή μπορεί να αποδειχθεί πολύ σημαντική και για τις γυναίκες που επιθυμούν να τεκνοποιήσουν σε ώριμες ηλικίες.

Δανεική μήτρα

Στην Αμερική, εδώ και αρκετά χρόνια, εφαρμόζεται και η μέθοδος των “δωρητών μήτρας”. Πρόκειται, όπως μας η εξηγεί η ογκολόγος-γυναικολόγος κ. Αλίκη Τσερκέζογλου, για τη μέθοδο που εφαρμόζεται σε γυναίκες που δεν έχουν μήτρα ή που κάνουν συνεχείς αποβολές. Σε αυτές τις περιπτώσεις, μας εξηγεί η κ. Τσερκέζογλου, λαμβάνεται ωάριο από τη γυναίκα και σπερματοζωάριο από τον άνδρα.

Γονιμοποιείται το ωάριο και στη συνέχεια εμφυτεύεται (φιλοξενείται) σε μήτρα συμβατής δότριας. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι μία γυναίκα “δανείζει” το σώμα της για να φιλοξενήσει ένα κύημα προκειμένου να έρθει ένα παιδί στον κόσμο.

Ο γυναικολογικός καρκίνος

Τι γίνεται όμως με τις γυναίκες που θέλουν να τεκνοποιήσουν αλλά αντιμετωπίζουν προβλήματα με γυναικολογικό καρκίνο; Η ογκολόγος-γυναικολόγος Αλίκη Τσερκέζογλου, Αναπληρώτρια Διευθύντρια στην Α΄ Γυναικολογική Κλινική του Αγίου Σάββα, υποστηρίζει ότι σε “πολύ αρχόμενα στάδια νεοπλασιών, υπάρχει πιθανότητα τεκνοποίησης, εφόσον βεβαίως τηρηθούν αυστηρά οι προυποθέσεις σωστής διάγνωσης και θεραπείας”.
“Σε μία γυναίκα με καρκίνο ωοθηκών”, εξηγεί η κ. Τσερκέζογλου, “εφόσον η αρρώστια περιορίζεται στη μία ωοθήκη, μπορεί να διατηρηθεί η μήτρα και η άλλη ωοθήκη και άρα να διατηρηθεί και η αναπαραγωγική ικανότητα. Σε ορισμένους επίσης όγκους των ωοθηκών, που ανταποκρίνονται στη χημειοθεραπεία, είναι δυνατόν να διατηρηθεί η μήτρα και η άλλη ωοθήκη, παρά το γεγονός ότι η αρρώστια έχει επεκταθεί και σε άλλα όργανα”. Σε περίπτωση που η γυναίκα προσβληθεί από άλλες μορφές κακοήθων νεοπλασιών είναι δυνατή η αφαίρεση ωαρίων πριν από τη θεραπεία (χημειοθεραπεία ή ακτινοθεραπεία), υπό την προϋπόθεση βέβαια ότι κάτι τέτοιο θα το επιτρέπει το είδος της νόσου και αφού η ασθενής ενημερωθεί πλήρως για την πορεία και τη εξέλιξή της από τον θεράποντα ιατρό.

Συνδυασμός και με ορμόνες

O συνδυασμός τεχνητής γονιμοποίησης και ορμονοθεραπείας φαίνεται ότι τελικώς προσφέρει στα άτεκνα ζευγάρια περισσότερες ευκαιρίες να αποκτήσουν παιδί από οποιαδήποτε άλλη μεμονωμένη μέθοδο.
Οι γιατροί ακολουθούν την καθιερωμένη τακτική ρουτίνας προκειμένου να επιτύχουν την εγκυμοσύνη: Εκχέουν το σπέρμα απ’ ευθείας στη μήτρα ή τονώνουν με ορμόνες τις ωοθήκες προκειμένου να απελευθερώσουν ωάρια. Ορισμένοι επιστήμονες εφαρμόζουν και τις δύο μεθόδους.
Παρ’ όλα αυτά όμως ελάχιστες λεπτομερείς μελέτες έχουν γίνει σχετικά με την αποτελεσματικότητα αυτών των μεθόδων, όταν εφαρμόζονται μεμονωμένα ή σε συνδυασμό.
Μελέτη που δημοσιεύθηκε πρόσφατα στην ιατρική επιθεώρηση New England Journal of Medicine ασχολήθηκε με το θέμα και μάλιστα βασίστηκε σε έρευνα που πραγματοποιήθηκε σε δείγμα 932 ζευγαριών. Σε καμία από τις περιπτώσεις δεν είχε διαγνωστεί η αιτία που προκαλούσε πρόβλημα στη γονιμότητα των γυναικών, ενώ και οι άντρες είχαν φυσιολογική ή και οριακή ποιότητα σπέρματος.

Οι γιατροί David S. Guzick του Πανεπιστημίου του Ρότσεστερ, Sandra Ann Carson του Κολεγίου Μπείλορ στο Χιούστον και οι συνάδελφοι τους διαπίστωσαν ότι οι γυναίκες που ελάμβαναν ορμόνες και εδέχθησαν τεχνητή γονιμοποίηση είχαν τριπλάσιες σε σύγκριση με αυτές που δεν ελάμβαναν ανάλογη θεραπεία, ενώ ήταν δύο φορές περισσότερο πιθανό να μείνουν έγκυοι από ότι αυτές που ελάμβαναν μόνο τον ένα τύπο θεραπευτικής αγωγής.

Στην περίπτωση της ομάδας που δεν ελάμβανε κάποια αγωγή οι γιατροί απλώς απελευθέρωσαν το σπέρμα του άντρα στον τράχηλο της μήτρας της συντρόφου του.
Η διαδικασία είναι ανάλογη με αυτήν της σεξουαλικής επαφής.
Το ποσοστό εγκυμοσύνης στα ζευγάρια που έλαβαν ορμόνες και τεχνητή γονιμοποίηση ήταν 33% ενώ το αντίστοιχο ποσοστό για τα ζευγάρια που είχαν ακολουθήσει μόνο ένα είδος θεραπευτικής αγωγής ήταν σχεδόν 19%. Τέλος για αυτά που δεν ακολούθησαν κάποια θεραπεία το ποσοστό ήταν μόλις 10%.

Οι ορμόνες από μόνες τους είναι το ίδιο περίπου αποτελεσματικές με την τεχνητή γονιμοποίηση: 19% σύγκριση με 18%. Οι ερευνητές σήμαναν ότι στους κινδύνους από λήψη ορμονών περιλαμβάνονται πολλαπλές κυήσεις και πιθανότητες να υπάρξει αυξημένη πιθανότητα για καρκίνο των ωοθηκών. Κατά τη διάρκεια της μελέτης επιτεύχθηκαν τρεις τετράδυμες κυήσεις, τέσσερις τρίδυμες και 18 δίδυμες.

Facebooktwitterpinterestlinkedinmail
Leave a Reply